Victoria 2 “kıymetli metal” değerinde öğütler

Başlangıçta ABD hariç tüm G8 ülkeleri Avrupa kıtasında ve bu o kıtanın kanla sulanmasına sebep olsa dahi bu ülkelerin emperyalist olması hasebiyle savaşlar asla tek bir bölgeyle kısıtlı kalamıyor. Sınırdaş iki Avrupa ülkesinin savaşı eş zamanlı olarak Güney Amerika,Pasifikler yada Hindistanda geçebiliyor.

Toprak zaptederken sadece dış düşmanları değil,iç düşmanları da unutmayın. Başkentinizi 1 yıl isyancılar elinde tutarsa rejiminiz değişir,geri dönüşü olmayan bir yola girebilirsiniz.

Başlangıç için müreffeh bir ülkeyi tavsiye ederim. Savaştan uzak durabilecek ve zengin/gelişmiş bir ülke ile oyunun dinamiklerini anlamak mühim. Fakat milliyetçi duygularla “Osmanlıyı alıp dünyayı dümdüz edeceğim!” dememek için bir sebebiniz yok. Osmanlıyı alıp iyice bir suyunuzu sıktıklarında yeni kariyerinizde tavsiyeme uyar ve oyunu öğrenmeye başlarsınız. Şu ülkeler başlangıç için idealdir: İsveç (Sweden),Bavyera,Belçika,Sicilyateyn(Two Sicilies). Güçsüz yada zor durumda ülkelerin yanı sıra en güçlü ülkelerde oyunu ve rakiplerinizi gereğinden fazla küçümsemenize yol açacağı için sakıncalı. Yukarıda tavsiye ettiğim ülkeler dar alanda yoğun gelişmişliğe sahip. Ne Rusya-Brezilya gibi uçsuz bucaksız topraklarda uğraşacaksınız,ne İngiltere gibi dünyanın yarısını elinde tutan ve kalanın yarısıyla müttefik bir devletle at koşturacaksınız,ne Fransa gibi burjuvanın eliyle hiçbir şey yapmadan zirveye çıkan bir ülke olacaksınız,ne de Osmanlı gibi üzerine ölü toprağı dökülmüş kocamış bir kurt ile yeni yetme devletlerle yada tepenizdeki şeytan ile uğraşacaksınız.

Stratejiler ülkeden ülkeye değişir. Her ülkede aynı stratejiyi uygulamak daha da kötüsü hiçbir oyunda strateji uygulamadan bodoslama oynamak oyunun zevkini bitirir. Hayalgücünüze kalmış olmakla beraber gerçekten savaşıyor gibi hissetmek,yenilgilerden sonra tedirgin olup zaferle coşmak kısacası oyunu “yaşamak” aldığınız zevki doruklara çıkaracaktır şüphesiz.

Strateji derken?
Stratejiyi genel anlamda hükümdarı olduğunuz devletin gelecek planlamasını yapmak; dostu düşmanı,ekonomik,siyasi,kültürel,askeri çeşitli seçenekleri belirlemek olarak anlamlandırabiliriz. Örneğin Fransa ile “İsviçreyi zaptetmek mi yoksa bizim etkimizde bir hükümet kurmak mı daha mantıklı? Seküler bir devlet mi olmalı yoksa katolikliğin bayraktarlığı yapılıp haçlı ruhu mu canlandırılmalı? Batı Afrikaya mı yoğunlaşılmalı yoksa Uzakdoğuya mı açılmalı? Deniz kuvvetlerine mi yoğunlaşılmalı yoksa Avrupada ilerlemek için kara kuvvetleri mi desteklenmeli? Militarist mi olmalı yoksa barışçı bir politika mı izlenmeli? Liberal bir politika mı yoksa muhafazakar-totaliter bir politika mı? 1000 yıllık düşmanımız İngiltere ile Almanyaya karşı ittifak mı kurulmalı yoksa Almanlar ile İngilizlere karşı bir ittifak mı cazip? ” gibi sorular cevaplandığı takdirde devletin politikası az çok belli olmuş olur.

Unutulmaması gereken şey politika dürüstlük içermez. Geçmişe göre karar vermek ve o karar için ısrar etmek acı tecrübeler yaratacaktır. Sırf bir dönem dostunuz olduğu için değersiz bir ülkeyi sonsuza dek savunamazsınız. Ülke çıkarı kalan her şeyin üstündedir. Bu sebeple 1 ay önce omuz omuza savaştığınız dostunuz bir çok ülkenin saldırısına maruz kaldıysa sizin için önemine göre onun yanında olun. Eğer değersiz bir ülkeyse müttefikliği iptal edip ona sizde saldırın. Çünkü unutmayın ülkeler arası dostluklar geçicidir. Uğruna yarım milyon askerimin kanlarıyla Avrupayı 30-40 yıl boyunca oluk oluk suladığı, milyonlarca düşman askeri ile savaştığım Polonya: Almanlardan aldığım bir toprak için tüm diplomatik ilişkileri kesti. O topraklarda Lehlerin yaşadığını söyleyerek 40 yıla yakın sürede Hollanda,İngiltere,Almanya,Avusturya,Osmanlı,Rusya ile onun için savaştığım günleri tek kalemde sildi. Kısacası devletlerarası arenada Vefa sadece bir semt adı olarak kalsın. Kimseyle çıkarınız dışında ilişki kurmayın.

Oyunda müttefik olmak için basit bir toplama işlemi mevcut. Bir ülkeye ne kadar çok benziyorsanız o kadar kolay müttefik olursunuz. Kısaca bahsetmek gerekirse benzer rejim,hükümeti kuran parti ideolojisi,aynı kıtada bulunmak,hiyerarşik ilişkiye sahip olmak,iki ülke arası iyi ilişkiler,iki ülke arasındaki ihtilaflı toprakların olmaması,taraflardan birinin diğerine tehlikeli derecede yakın ve güçlü olması,taraflardan birinin askeri olarak çok üstün olması,tarafların ortak düşmanlara sahip olması gibi durumlar müttefik olmak için ihtimalleri arttıran etmenlerdir.

Etki alanına eklemek (add to sphere) ise bir ülkenin hükümetini ele geçirmek anlamına yakındır. Etki alanınızdaki devlet diplomatik olarak size bağlıdır. Devlet siyasi arenada büyük oranda bağımsızdır fakat ekonomik ve askeri olarak etkisine girdiği devletin yanındadır. Örnek vermek gerekirse Rusya Sırbistanı etki alanına aldığı zaman Sırbistanda üretilen kömürler ilk olarak Rusyaya,ardından dünyaya sunulur. Etki altına giren devlet tam rekabet koşullarından yoksun olduğu için hiyerarşik amir olan devlet ekonomik olarak kazançlı çıkar. Bir ülke Rusyaya saldırdığı durumda -tabi eğer böyle bir şey mümkünse- Sırbistan genelkurmayı Rus subayına dönüşür. Sırbistan gelen saldırı karşısında Rusyanın yanında savaşmakla mükelleftir. Tersi durumda Rusya bir ülkeye saldırırsa bazı etkenler (ateşkes gibi) yüzünden Sırbistan savaşmayabilir fakat amirine gelen saldırılarda her zaman savaşır.
Etki alanına sadece süper güçler ekler ve başka süper gücü etki alanına ekleyemezsiniz.
Etki alanına “etki alanına ekle” savaş sebebiyle yada diplomasi sekmesinde o ülke ile ilişkileri geliştirme seviyesi arttırılarak yapılabilir. (Sol alt kısımda, ülke adının sağında bulunan 3 basamaklı kutucukların seviyesi ilgili ülke ile ilişkileri gösterir. 3.seviyede olan bir ülke ile 50 puanlık bir yakınlık sağlanırsa Samimi,sonraki 50 puan ile Dost daha sonra 100 puan ile Etki alanı lideri olunur. Bu puanın seviyesi diplomasi sekmesinde sağ üst tarafta ülkelerin detaylarının altında konumlanmıştır.)

Fetih (annex) bir devletin işgal edilmesine ve gelecek zamanlarda asimilasyonuna olanak verir. İşgal edilen alan her bakımdan sizin olur. Gelecekte işgal ettiğiniz ülkenin milliyetçileri ayaklanabilir yada büyük bir devlet gövde gösterisi amacıyla ve özgürlük getirmek için o devletin bağımsızlığı için size savaş açabilir. Bölgede tansiyon yüksek olur özellikle ulus bilincine sahip bir toplumu elde tutmak zordur. Fetih sayesinde ilerleyen yıllarda halk yeni devleti kabullenir ve bölgede tansiyon normale döner. Sadece tek bölgesi olan medeni devletler ile herhangi bir sayıda bölgeye sahip medenileşmemiş bölgeleri tek savaşta fethedebilirsiniz. Bunun için düşmanın tüm toprakları işgal edilmeli.

Himayeye alma bir devleti daha az kötü şöhret ile ele geçirmektir. Gelişmemiş bir devleti ele geçirip asimilasyon uygulamazsınız. Diğer topraklarınızdan pek bir farkı olmaz.

Bölge isteme medeni bir devletten bir toprağını isteyerek savaş başlatmaktır. Fetihte olduğu gibi asimilasyon yapılabilir.

Koloni isteme gelişmemiş bir ülkenin bir toprağını yada gelişmiş ülkenin sahip olduğu gelişmemiş Afrika,Asya,Uzakdoğu,Pasifikler gibi yerlerde bulunan topraklarını istemektir. Bölge istemeden en önemli farkı: Koloniler katıldığı yeni ulusla eşit haklara sahip olmaz ve bu topraklara fabrika kurulamaz. Hammadde olarak yararlanılabilir,bir müddet gelişimi sağlanan koloniler ulusun bir parçası olarak bölge ilan edilebilir.

Ne kadar totaliter olacaksanız halkı o kadar az eğitin. Eğitimsiz insanlar sefalete daha kolay katlanır. Onlar için 60 yıl kesintisiz savaşmak önemli değildir,bir parça ekmek verildiği takdirde en büyük dostunuz olurlar. Fakat aydın bir ülke için eğitim her zaman %100 sübvanse edilmeli.

Din adamlarını eğitim için kullanıyoruz. Yukarıda belirttiğim üzere ne kadar agresifseniz o kadar eğitim seviyesi tercih edin. Bürokratları ise hep yüksek tutun. Ülkede asayişi sağlamak için valilere ve diğer yerel sorumlulara destek vermelisiniz. Aksi halde beş kat yüksek nüfusa sahip olduğunuz bir devlet sizden kat kat yüksek sayıda bir orduyla gelirken,sizin topraklarınızda isyancıların hakim olduğunu görür. Otoriteniz ne kadar yüksekse o kadar güçlüsünüzdür.

Ordu demek sıradan bir oyun edasıyla sonsuz basılan piyadeler/süvariler demek değildir. Ordular ne kadar ahenkli olursa,ne kadar düzenli olursa o kadar başarı elde edilir. Orantısız derecede güçlü olduğun bir devleti mağlup etmek kolay olabilir. Peki ya eşit güçte yada senden güçlü bir devleti mağlup etmek?

Bu durumda kazanmak için 2 seçeneğimiz var;
1)”Kalem kılıçtan keskindir” deyerek diplomasi yoluyla yani masada kazanılan asgari ölçüde kan dökülen mürekkeple damgalanmış bir zafer,
2)”Kalemin kılıçtan keskin olduğunu iddia edenler hayatında makineli tüfek görmemiş anlaşılan” deyerek kan ile yazılan bir zafer.

Tabi kriz durumları dışında hiç kan dökülmeden zafer kazanmak çok zor. Genelde sadık müttefikleriniz ile omuz omuza savaşacaksınız. Sizden güçsüz ama yürekli müttefikler ya da sizden güçlü ve vefalı müttefikler ile mücadele edip düşmanları mağlup edeceksiniz. Burada roller değişebilir siz “sadık müttefik” olup sizin kavganız olmayan bir duruma dahil olabilirsiniz. Bu mücadeleye giriş için tavsiyem: Mutlaka çıkar sağlayacağınız durumlarda savaşa müdahil olmaktır. Her zaman toprak kazanmak değildir çıkar sağlamak. Örneğin Kuzey Alman Federasyonu Avusturya ile savaşa giriştiğinde Fransa olarak yapmanız gereken Almanların güçlenmesini engellemek için ikinci bir cepheyi açıp Avusturyanın kazanmasını, hiç yoktan statükoyu sağlamak olmalı. Aynı şekilde K.A.F. Fransadan Alsas-Loreni (fr.Alsace-Lorraine al.Elsaß-Lothringen) almak üzereyken Rus Çarı olarak size düşen “aferin kuzen kur Almanyayı Varşovada oturup iki tek atalım sonra” demek yerine “Ordular ilk hedefiniz Ren nehridir,ileri!” demek olmalı.

Ordu kurarken düzene dikkat etmek gerekir. Ordunuzda istihkamcı süvari piyade -özellikle nitelikli piyade- ve topçu muhakkak bulunmalı. 20.yüzyıla girerken oluşturabileceğiniz tanklarla Avrupada aşılmadık siper ezilmedik miğfer bırakmaz,savaş uçaklarıyla piyadelerinizi kollarsınız. Ortalama 10 piyade 2 istihkamcı 3 topçu 6 süvari gibi bir ordu -ki buna sadık kalmak zaruri değildir,bir orduyu tıkladığınızda sol tarafta onun özellikleri içinde işgal oranı ve keşif oranı yazar,eksik birimleri ona göre takviye edersiniz.- kurabilirsiniz. 1 tugaylık 30 ordu yerine iyi kumandanlı 30 tugaylık 1 orduyu tercih edin. Ordularınız bölgesel olarak dağılırsa isyanlara daha kısa sürede müdahale edebilirsiniz. Örneğin Osmanlı olarak askerleri Balkanlar ve Doğu Anadoluyu merkez alacak şekilde dağıtmalı böylelikle isyanlara ve tabi Ruslara hızlı müdahale edilir.

Ordu kurmak kadar önemli olan şey onu yönetmektir. Sadece siyasi haritayı kullanmayın,arazileri savaşta kullanmak çok önemli bir avantajdır. Çöl,dağ,bataklık gibi alanlara hücum etmek ile ovaya hücum etmek arasında çok büyük farklar vardır. Özellikle denk kuvvetlerin savaşını etkileyen en önemli şeyler subaylar,lojistik destek ve bölge türüdür.

Kritik bölgelere kale kurmak o bölgeyi elde tutmak için çok iyi bir önlemdir. Osmanlı örneği için Rusya ile olası bir savaş için Doğu Anadolu ve Dobruca (Romanya tarafı Varna’nın üzeri) bölgelerine kale kurmak önemlidir. Düşman askerinin bölgeyi zaptetme süresi artarken kayıpları da o oranda artacaktır. Sivas’a bitkin bir vaziyette geldiğinde Osmanlı ordusu Kafkaslara doğru Rusları püskürtecektir. Coğrafyadan,teknolojiden,müttefiklerden yararlanmadan Rusları yenmek için Baltacı Mehmet Paşanın dirilmesi lazım sanırım.